بررسي رواناب ناشي از سيل در حو ضه آبريز قره چاي با استفاده از روش SCS و

کاربرد سيستم اطلاعات جغرافيايي ( GIS )

زهره مريانجي و صفر معروفي

1. کارشناس ارشد، مركز تحقيقات هواشناسي استان همدان

2. استاديار گروه آبياري، دانشکده کشاورزي، دانشگاه بوعلي سينا

چكيده

در اين مطالعه رواناب­هاي بخشي از حوضه قره­چاي، از طريق تعيين بارش مازاد به­منظور
پيش­بيني حجم آب قابل استحصال ناشي از سيلاب­ها و برنامه­ريزي در زمينه مديريت منابع آب منطقه، مورد بررسي قرار گرفته است. بدين منظور بر اساس بارندگي­هاي حداکثر 24 ساعته ، نقشه مدل ارتفاعي و گراديان بارش و نقشه هم­باران منطقه براي دوره بازگشت­هاي مختلف تهيه شد. سپس با توجه به نفوذپذيري خاک­هاي منطقه، نقشه­هاي گروه­هاي هيدرولوژيك خاك و کاربري اراضي با استفاده از تصاوير ماهواره­اي، تهيه گرديد و از انقطاع اين نقشه­ها در GIS ، نقشه CN منطقه تهيه گرديد. با تلفيق نقشه­هاي هم­باران در روش SCS ، ميزان رواناب ناشي از بارش رگبار مولد آن محاسبه شد و پهنه­هايي که پتانسيل ايجاد رواناب مشابهي دارند، تعيين گرديدند. به­منظور بررسي رواناب­هاي منطقه، هفت کلاس عمق جريان انتخاب گرديد، که شامل جريان­هاي کمتر از 20 ميلي­متر، تا بيشتر از 120 ميلي­متر بوده و تغييرات بين کلاس­ها نيز 20 ميلي­متر در نظر گرفته شد و احتمال وقوع هر يک از کلاس­ها براي دوره بازگشت­هاي 25، 50، 100 و 200 ساله محاسبه گرديد. نتايج به­دست آمده بيانگر انطباق بسيار زياد بين نقشه مدل رقومي منطقه و عمق جريان مي­باشد و با حرکت از مناطق مرتفع حوضه به­طرف مناطق پست حوضه، سطوح با عمق رواناب کمتر، افزايش مي­يابند و با ضريب جريان بلندمدت حوضه نيز مطابقت دارد. همجنين بر اساس اين نتايج، بدون توجه به دوره بازگشت، با افزايش عمق جريان، مقادير سطوح کلاس­هاي مختلف رواناب ، به­صورت نما يي کاهش مي­يابد. ضمناً به استثناء کلاس 20 ميلي­متر، در بقيه کلاس­ها ، ميزان سطوح مربوطه با دوره بازگشت، رابطه مستقيم داشته و ترتيب نزولي از دوره بازگشت 200 به 25 ساله مي­باشد. در خصوص جريان­ هاي کمتر از 20 ميلي­متر ، رابطه ميزان رواناب و سطوح آنها، معکوس مي­باشد و با کاهش دوره بازگشت، ميزان سطوح افزايش مي­يابد. اين امر نشان دهنده آن است که رواناب­هاي کمتر از 20 ميلي­متر که در حدود 50 درصد سطح منطقه را در بر مي­گيرند، عمدتاً مربوط به جريان­هاي نرمالي هستند که تقريباً در اغلب موارد در منطقه جاري مي­شوند و مربوط به جريان­هاي غير طغياني مي­باشند. ولي در بقيه کلاس­ها که عمق جريان افزايش مي­يابد، نقش جريان­هاي طغياني بيشتر مي­گردد.

واژه­هاي كليدي: پهنه بندي رواناب سطحي، روش SCS ، حوضه آبريز قره­چاي